آغاز سن تکلیف پسران و دختران

انسان از ابتدای تولد تا یک زمانی که از لحاظ جسمی ضعیف است و نیز از جهت عقلی، هنوز عقلش کامل نشده است، در برابر خدا و دین، مسؤلیتی ندارد؛ (البته در مورد اموال مردم اگر ضایع کند ضامن است) اما از هنگامی که به بلوغ جسمی و عقلی می رسد، این آمادگی و شایستگی را پیدا می کند که مورد خطاب پروردگارش قرار گیرد، در برابر او بایستد، فرمان او را دریافت کرده، با او به عشق بازی بپردازد و اطاعتش نماید و در پایان نیز به فوز و رستگاری نایل گردد.

 داستان های زیادی از بزرگان و علمای گذشته وجود دارد که آغاز زمان تکلیف خود را جشن می گرفتند، به خودشان تبریک می گفتند، خوشحال بودند که به این درجه از لیاقت رسیدند که می توانند با خدا سخن بگویند و خدا نیز آنان را مخاطب قرار دهد. بنابراین آغاز زمان تکلیف و انجام عبادات، از هنگام بلوغ است.

 تقلید و تبعیت از پدر

 هر کسی در تقلید، مستقل است و نمی تواند از دیگری تبعیت کند؛ یعنی در خود تقلید، تقلید نیست؛ مثلاً زن و فرزند تابع تقلید پدر نمی باشند که ببینند او مقلّد چه کسی است (انتخاب مرجع مثل انتخاب وطن نیست) پدر از هر کسی تقلید کند، ربطی به فرزند ندارد، زن و فرزند مستقل هستند که خود جست وجو کنند و مرجع تقلید خود را شناسایی و انتخاب نمایند.

 البته پدر و مادر می توانند و مناسب است که فرزندان و جوانان خود را در این راه، کمک و راهنمایی کنند.

 سنّ تکلیف و نشانه های بلوغ

 سنّ بلوغ و آغاز دوره تکلیف در دختر و پسر بر اساس شرایط طبیعی، جسمی و روحی دختر و پسر متفاوت است.

بلوغ پسران

 بلوغ پسران، مطابق رساله های مراجع، با یکی از سه نشانه و علامت زیر معلوم می شود:

 1- کامل شدن 15 سال قمری (از آنجا که سال قمری تقریباً 10 روز و چند ساعت کمتر از سال شمسی است، سنّ تکلیف در پسران طبق سال شمسی، 14 سال و 6 ماه و 15 روز می باشد؛ بنابراین اگر پسری در اول فروردین 1380 متولد شده، حدوداً در تاریخ 15 مهر 1394 به سنّ تکلیف رسیده)

 2- جُنب شدن (خارج شدن منی در خواب یا بیداری)

 3- روییدن موی زبر در شرم گاه.

 وقتی یکی (حتی یکی) از این سه نشانه برای پسر پدیدار شد، بدین معناست که وی بالغ شده و باید همانند یک انسان بزرگ و کامل، به اعمال عبادی خود بپردازد.

 بلوغ دختران

 دختر دارای دو نوع بلوغ است:

 1- بلوغ جسمی و جنسی

 یعنی دوره و زمانی که تغییراتی در حالات دختر بوجود می آید که این دوره با قاعدگی یا عادت ماهانه (پریود) شروع می شود؛ البته سنّ دقیق و زمان آن با اختلاف آب و هوا، نژاد و تغذیه و حالات روحی و روانی افراد، فرق می کند. البته برای روزه نیز قدرت، از شرایط عمومی تکلیف است.

 2- بلوغ دینی و شرعی

 بلوغ دینی و شرعی دختر، یعنی آغاز همان زمانی که شخص باید همانند یک انسان کامل، به انجام تکالیف دینی و اعمال عبادی خود بپردازد. نشانه های بلوغ دختران نیز مثل پسران است، فقط سنّ تکلیف در دختران، کامل شدن 9 سال قمری است. (که طبق سال شمسی، 8 سال و 8 ماه و 20 روز می باشد؛ بنابراین اگر دختری در اول فروردین 1380 شمسی متولد شده باشد، 20 آذر 1388 به تکلیف رسیده است. )

 نکته:

 سنّ 15 سالگی پسر و 9 سالگی دختر، زمانی است که باید تمام اعمال و واجبات، موبه مو انجام گیرد و محرمات نیز ترک شود؛ لکن برای اینکه اعمال و عبادات در این سنّ، مشکل نباشد، به پدران و مادران دستور داده شده که به فرزندان خود یکی دو سال قبل از سنّ بلوغ، احکام لازم را آموزش داده، آنان را بر انجام واجبات و ترک محرمات کمک کنید تا به آن عادت کنند و انجام عبادت در ابتدای سنّ تکلیف برایشان سخت نباشد.

 جشن تکلیف یا جشن تشریف؟

 آغاز انجام عبادت و نماز و گفت وگو با خداوند متعال، آیا شروع سختی است یا راحتی؟ آیا جشن است یا عزا؟ آیا تکلیف است یا تشریف؟

 سید بن طاووس که از علمای بزرگ و معروف می باشد را مبتکر جشن تکلیف می دانند که ماجرای آن بدین شرح است:

 می گویند وقتی 15 سال قمری اش تمام و وارد 16 سال شد، گفت: باید خدا را شاکر باشم که تا دیروز لایق محضر الهی نبودم که رسماً با خدا سخن بگویم؛ امّا از امروز مورد خطاب »یا ایها الذین آمنوا« قرار گرفتم و این روز عید من است. لذا جشنی گرفت و شیرینی و پذیرایی، وقتی گفتند چه خبر است؟ گفت: روز جشن تشریف من است، نه تکلیف؛ زیرا من مشرّف شدم؛ رسماً به شرف و افتخار اسلام رسیدم، بنابراین من به انجام امور اسلامی و دینی عشق می ورزم؛ چرا که دارای سختی و زحمتی برای من نیست.

 برگزاری مراسم جشن تکلیف که چند سالی است در مدارس و برای دختران و پسران انجام می گیرد، کاری بجا و مفید می باشد که علاوه بر ثبت خاطره شیرین معنوی و تربیتی برای آنان، باعث یادآوری آغازین روز تکلیف و اهمیت دادن به آن نیز می باشد.

 بنابراین دختران و پسران عزیز که به این سنّ می رسند، باید با نشاط و شادابی، و با توجه به مطالبی که در این کتاب فراگرفته اند، ضمن انتخاب مرجع تقلید خود، تمام اعمال و رفتار و عبادات خود را مطابق با دستورات آنان انجام داده، تا به آرامش در دنیا و رستگاری در آخرت نایل شوند.

 خداوند یار و نگهدار همه جوانان و نوجوانان مسلمان و شیعه باشد و آنان را در راه دین اسلام، ثابت قدم داشته، همیشه با قرآن و مکتب اهل بیت علیهم السلام همراه باشند.